Studint Menno Aden lit sjen: Taalwrâlden botse yn âldereinhuzen

It Sealterlân en East-Fryslân binne de lêste desennia yn in protte opsichten in soad feroare, ek taalkundich: sechstich jier lyn wiene it Sealterfrysk en Nederdútsk dêr de talen fan it deistich libben, hjoed is dat foar de measte ynwenners it Heechdútsk. De âlde en de nije wrâld treffe inoar yn âldereinhuzen. Menno Ehme Aden út Leer beskriuwt yn syn bachelorskripsje hoe’t de âldbewenners en it folle jongere ferpleechpersoniel omgeane mei dy kultuerskok.

Menno Ehme Aden (foto: Esther Hoorn)

Aden, dy’t ferline jier yn de media omtinken krige foar syn boek Über die friesische Sprache des osterlauwersfriesischen/ostfriesischen Kulturraumes, die as folwoeksene in korrespondinsjekursus sosjaal wurk oan de Ynternasjonale Universiteit en behannele yn syn proefskrift de taal yn de âldereinwenten.

Hy prate mei bewenners en personiel yn âldereinhuzen yn East-Fryslân en Sealterlân en kaam derefter dat foar in soad ynwenners de eigen taal tige wichtich is. Foar guon is dat de taal fan harren wrâld, om’t se altyd it Sealterfrysk (yn it Sealterlân) of Platdútsk (yn East-Fryslân) praat hawwe en mar in beheinde kennis fan it Standertdútsk hawwe. By oaren ferdwynt de behearsking fan it Heechdútsk troch demintens en bliuwt allinnich de behearsking fan de memmetaal oer. It personiel, dat faak út it bûtenlân komt, praat dy talen mar yn útsûnderlike gefallen en de omgongstaal yn de âldereinhuzen is it Standertdútsk.

De âldere minsken sizze dat it lang gebrûk wie dat nijkommers de streektaal learden. Stadichoan feroare dat en moasten de autochtoanen harren taal oanpasse yn stee fan oarsom. Dat makket guon hjoed noch tryst of lilk. It personiel yn de wenningen wit oer it algemien hoe wichtich oft it Sealterfrysk en it Nederdútsk foar de bewenners binne. Hja wolle ek dat de taal net ferdwynt en guon besykje de talen ek te praten, mar oer it algemien fine se dat se net genôch tiid hawwe om de talen fan de regio dêr’t se wurkje goed te learen. Ta beslút pleitet Aden derfoar dat âldereinhuzen it “kulturele isolemint” fan bewenners tsjingeane, troch mear gebrûk te meitsjen fan harren talen yn it deistich libben.

It bachelorwurk fan Menno Ehme Aden waard mei syn tastimming publisearre op ’e webside fan it Seeltersk Kontoor. It is hjir te finen.

---

Faaks ek nijsgjirrich

Europeesk Hânfêst bestiet tritich jier: in jierdei mei in swart rantsje Sûnensmonitor GGD Fryslân: Bern yn Fryslân ite en drinke sûner Sanne Kabalt nije residint Keunsthûs SYB Lida Dijkstra giet ôf as Berneboeke-ambassadeur Tialda Hoogeveen ynstallearre as nije Berneboeke-ambassadeur fan Fryslân SjONG 2023: wurkateliers fan Fryske artysten ‘Yung Frysk’: ferhalen fan jongelju foar jongelju