Nanne Hoekstra: Hoe krije we de Friezen oan it Frysk lêzen?

Skôging

Jammer dat Pieter de Groot syn rige – ornaris treflike – Frysktalige kollums foar 2022 ôfsleat mei in stikje oer joadegrappen op de Frysktalige webside ItNijs.frl (LC 23 desimber). Dy wiene der nammentlik hielendal net.

It wie te rêden om ús rige ‘Hoe seist dat no yn it Frysk?’, dy’t al sûnt 2020 op de webside rint. No steane der op de Wikipedialist dy’t wy brûke, ek útdrukkingen mei ‘jood’ deryn, yn in ûngeunstige betsjutting. Wy tochten twa miggen yn ien flap te slaan troch mei de Fryske wjergader in alternatyf te jaan dat net rasistysk is. Om’t soks troch De Groot, dy’t it wrychjes oer ekskuzen hie, en guon oaren dúdlik net begrepen waard. hawwe we de restearjende ôfleveringen mei dat wurd mar skrast.

Mei de rige geane we fansels wol fierder. Want wylst we diskriminatoare útdrukkingen út soarte wol slite wolle, is it grutte probleem dêr’t we it oer hawwe moatte soene, dat de Friezen in protte fan harren taalrykdom driigje te ferliezen. Under oaren mei dy rige wolle wy uzes bydrage oan it opkearen fan it taalferlies. En fierder besykje wy dêryn te foarsjen troch it Frysk yn al syn rikens te brûken yn nijsgjirrige artikels op de webside It Nijs en yn it tydskrift De Nije. Mei dat blêd moatte we no spitigernôch ophâlde troch krapte oan jild en meiwurkers. En ja, ek oan lêzers, lykas De Groot yn deselde kollum op it aljemint bringt. In Frysktalich tydskrift leit it ôf tsjin de Hollânsktalige blêden, skriuwt er.

Mar wêrom is dat dan? De measte Friezen sizze yn ûndersiken ommers dat se harren eigen taal wol aardich lêze kinne. Allinnich binne se it net wend en dogge se it (dus?) net safolle. En dat docht skea oan it taalgebrûk. Want it skreaune Frysk hat in foarname funksje as ûnthâld fan de taal: meidat Friezen langer bombardearre wurde mei Hollânsk, is it tige wichtich dat se likegoed geregeldwei ek Frysk lêze.

Lykwols wurdt skriftlik Frysk fierstente min oanbean; sels Omrop Fryslân advertearret wakker mei de Hollânsktalige ferzje fan syn webside. Mei dêrtroch ferjitte wy Friezen in grut part fan it Frysk en hawwe we, safier is it hinne, ‘in Nederlânsk wurdboek yn ’e holle’, lykas mjirkes heechlearaar Frysk Goffe Jensma it by syn ôfskied formulearre.

Sadwaande dat de Ried fan de Fryske Beweging it inisjatyf nommen hat foar in Frysktalich magazine – want sjoen de rimmen fol tydskriften yn kiosken en supermerken is dat (oars as gauris útholden wurdt) noch lang gjin efterhelle medium – en foar de websiden Startside.frl, mei in oersjoch fan Frysktalige ynternetsiden, en ItNijs.frl mei ûnderhâldende artikels.

Spitigernôch bliuwt it oantal lêzers fan dy websiden allyksa beheind. De fraach is dêrom hoe’t we Friezen ferliede kinne mear Frysk te lêzen om sadwaande te helpen harren taal te ûnderhâlden.

It is goed dat ús krewearjen kritysk hifke wurdt, mar dêrnjonken soene we yn it nije jier graach stipe krije by it beäntwurdzjen fan dy fraach.

Nanne Hoekstra is as bestjoerslid by de Ried fan de Fryske Beweging ferantwurdlik foar ItNijs.frl.

Dizze skôging wie juster te lêzen yn de Leeuwarder Courant (side 11, Te gast).