Jan Bosgraaf: Der wie in tiid… (ferhaal)

Resint ferskynd

Mei de waarme eastewyn yn ’e rêch dangelet se yn tinzen by de floedstripe fan it einleaze strân fan Skylge lâns. Dat it prachtige eilân hûnderten jierren ferlyn ûntstien is troch it oaninoar groeien fan in sânplaat en in eilantsje dat justjes eastliker lei, komt net yn har op. Se hat wol wat oars oan ’e holle. Oanhâldend spûkje rigels út in gedicht fan Berber van der Geest har troch de holle: ‘Der wie in tiid, dat snaren trillen. En der in sêfte meldij ûntstie as ik dy seach.’ Sa wie’t yndied. Mar dy tiid wie foarby. Foargoed!

Dy winter hie Wibe har frege om mei him te riden. Dat er net ûnkreas wie, hie se net ûntkenne kinnen, mar dat er ûnbehouwen wie, ek net. Fluitsje nei de froulju, as er yn ’e plantsoenen oan it wurk wie, en harren fan dat ôfwaaide praat neiroppe. En hy wist ek wol fan ynnimmen. Nee, Wibe wie har type net. Mar dat dy har no krekt frege, hie har fernuvere. Hy hie de froulju ommers foar it útsykjen. Hast alle fammen koene de eagen net fan him ôfhâlde. As sy mei Wibe te riden gie, waarden dy faaks oergeunstich. As se dêroan tocht, hie se der al wille om.

Om ta harsels te kommen, is se nei de Folkshegeskoalle Skylgeralân gien. It plak jout har it gefoel dat se yn in oare wrâld en alhiel frij is. De sêft rûzjende dinnebeammen fan de Hoarnske bosk hawwe suver in hieljende útwurking op har. As se der jûns op bêd nei leit te harkjen, komme har ûnferwachts de simmerkampen út har bernejierren yn it sin. En dy jûn dat se har earste tút krige. Dy jonge hie mear wollen, mar dêr woe se neat fan witte. Apart, dat se dêr no krekt oan tinke moat!

Ienkear op redens hie bliken dien dat se mei har goed trainde lea Wibe skoan byhâlde koe en him mei it riden eins de baas wie. Dat er dat mar min sette koe, hie se net opmurken. Nei ôfrin hiene se in skoftke yn it kafee sitten, mar folle praat hie der net yn Wibe sitten. En hy hie ek net bot ynteressearre west yn wat sy fertelde. It hie al tsjuster west doe’t se op hûs tasetten. It reedriden, de glühwein en de waarmte fan de auto hiene har wat roazich makke. Op it hiem, efter de pleats fan har âlden, wie it op ‘Paradys by it dashboardljocht’ útdraaid en hiene der snaren trille.

Nei it moarnsiten is se mei de bus nei Oosterend gien en dêrwei oer de Boschplaat kuiere. By it drinkelingehúske hat se de ynhâld fan har lunchpakket behimmele. En no kuieret se oer it strân werom. Se kin it har oan tiid dwaan. Straks in lekker glês wite wyn op it terras fan Kaap Hoorn en jûn kin se op de folkshegeskoalle oanskowe foar it waarm miel. Yn tinzen bliuwt se stean en stoareaget de see oer. Dan sjocht se om har hinne. Der is gjin mins te bekennen. Se docht de skuon út, stapt linich út ’e klean, rint nei de see en lit har it hast lije wetter fan de opkommende floed om de ankels spiele. Wêr is dat gefoel troch ferdwûn? Wat is der feroare? Wannear binne we inoar kwyt rekke?

Oardel jier letter wiene se troud. Se hiene alhiel gjin liuwen en bearen op ’e dyk sjoen, al wisten se dat se hiel ferskillend fan aard en karakter wiene. In eintsje bûten it doarp hiene se, troch har wurk op it makelerskantoar, in knap hûs keapje kinnen. Simmerdeis sieten se jûns faak bûten op ’e bank, mei útsjoch oer de greiden en ûnder it geniet fan de swietrook fan hea, dy’t as wijreek oer it lân luts. Op in waarme jûn sprongen se oer it sleatsje, rûnen hân yn hân troch twa stikken greide, strûpten de klean út en swommen yn de brede feart. Dêrnei lieten se har troch de lêste strielen fan de ûndergeande sinne opdrûgje. Soms wie sa’n jûn einige yn in oerweldigjende frijerij, wylst de lette rop fan in fûgel de jûnsstilte ferbriek.

Har bewust fan eltse stap, giet se fierder de see yn. Wat is dat dochs? Dat eilângefoel. Dat gefoel fan frijheid dat it eilân har jout. Is it de see, mei syn ivichduorjend ritme fan eb en floed, de einleasheid fan it strân, de dunerige, de bosken mei de rook fan dinnebeammen, de Noordsvaarder of de Boschplaat, de waadkust, de doarpen en buorskippen, de campings of de strânpaviljoenen? Of is it de Brandaris, Oerol, museum ’t Behouden Huys of it Bunker Museum, it Stryper Wyfke of de Folkshegeskoalle, boud op de bunkers fan de Atlantic Wall? Of is it faaks De Groene Weide mei Hessel en Tess of it âlde ferhaal fan Sil, de strânjutter, en Lobke? It eilân is sa bysûnder en sa oars as de fêste wâl. It libben is hjir lang sa hastich net. Underwilens stiet se oan ’e mul ta yn it wetter. Mar… hoe koe it mis gean? Hokfoar rol spile sy dêryn? Hie se faaks eat oars dwaan moatten?

Nei twa jier hie it út west mei dy moaie jûnen. Wibe hie deroer klage dat it wetter him te kâld wie en dat der te folle wetterplanten yn de feart groeiden, wylst sy har krekt folle tichter by de natuer field hie as dy wetterplanten har lea kribelen. Hawar, se hie der gjin probleem fan makke, al hie se dy moaie jûnen wol mist. As se al ris tegearre op ’e bank sieten, hiene se beide harren eigen gedachten hân. Wibe hie ek net mear mei fakânsje wollen. It wie him fierstente hjit op dy camping oan de Middellânske See, wylst sy sa geniete fan de sinne, de see en it strân. Sy fielde har sa frij as God yn Frankryk. No ja, as in goadinne. Wibe hie mear each foar de froulju, hie se rillegau murken. It wie soms gewoan beskamsum, hoe’t er nei immen sjen koe. As se der wat fan sei, moast se har net sa oanstelle, hie syn beskied west. Op in terraske hie er net fan har glês kâlde pastis priuwe wollen, mar moast er bier hawwe. Jûns nei achten waarm ite, wiene neffens him Frânske fratsen, dêr’t er net oan meidie. Tenei wiene se thúsbleaun. Der wie fierders net oer praat. Dochs hie it net goed field.

Noch in pear lytse stappen. It wetter spielt har oer de boarsten. De krêft fan it wetter fielt se amper. Suver hypnotisearre sjocht se nei de weagen dy’t op har ta rôlje. As yn trance docht se noch ien, twa stapkes. Dan reaget in oanrôljende hege weach har ûndersteboppest en ferdwynt se ûnder wetter. Prústend komt se wer boppe. It slaggerige kastanjebrune hier hinget har yn slierten om ’e holle. Se rint it strân op en giet njonken har klean yn it waarme sân lizzen. Op slach kin se har alles wer foar de geast helje.

It houlik hie net wêze moatten. Har âlden seagen net safolle yn Wibe. Heit wie boer en yn syn eagen wist Wibe net wat wurkjen wie. Hy wie leaver loai as wurch, neffens heit. Dat hie har stutsen en it wurke dwersferkeard. Tsjin better witten yn, dat jout se no wol ta, hie se de ferkearing trochset, faaks ek om’t se miende de jaloerskens fan oare fammen te sjen. Wibe hie dochs mar moai foar har keazen. Efternei besjoen hie se te jong west om alles oersjen te kinnen. Dat woe se doe net tajaan. Geandewei hie se har aloan mear opsletten field. Se hie it gefoel hân as stie der in stek om har hinne, wylst se krekt frij wêze woe. Frij as in fûgel. Dat hie se tsjin Wibe sein, en ek dat se sa net fierder koe. “Dan moatst dermei ophâlde!”, hie er sein. Hy wie no ienris net in man fan folle wurden. Se hie it amperoan leauwe wollen. “Ophâlde seiste?” “Ja! Dan hat it moai west. Regelje it mar.” In pear moanne letter wie de skieding útsprutsen.

Se giet oerein, sjocht om har hinne en ferstivet fan skrik. Under in wyld bosk kroljend hier wei sjogge twa donkere eagen har ûndersykjend oan. Wa is dat? Wêr komt er wei? Hoelang stiet er dêr al? Op itselde stuit sjit it har troch de holle dat se neaken en bleat op it strân stiet. Se docht in raam nei har klean en hâldt dy foar har lâns. In eintsje fiederop sjocht se in Landrover stean. Dy hat se net oankommen heard. “Giet it wol goed mei dy?”, freget er freonlik en sjocht har op en del oan. Se folget syn eagen en beseft dat it in kluchtich byld wêze moat, sa’t se derby stiet.”Hoechst dy foar my net te skamjen, hear”, klinkt it as gerêststelling. “Kin ik dy faaks earne mei helpe?” Helpe? It rekket har folle mear as se tajaan wol. Se kin har net ferwarre en lit har yn in pear krêftige earms falle. Se fielt dat der djip yn har snaren trilje en in sêfte meldij ûntstiet.